Ptasie jaja

Ptasie jaja kojarzą nam się przeważnie z owalnym jajem kurzym, ewentualnie z dorodnym jajem strusia. A przecież jajo kurze jest jednym z tysięcy jaj ptasich, różniących się kształtem, wielkością i kolorem.

Proces powstawania jaja najprościej będzie przedstawić na przykładzie kury. Proces kształtowania trwa około 24 godzin. Poza okresem lęgowym oraz pierzenia się, kura może znosić 1 jajko dziennie, co daje wynik nawet 300 jaj rocznie u dobrej nioski. Kura ma w jajniku komórki jajowe, które gdy osiągną rozmiar przyszłego żółtka opuszczają jajnik i trafiają do jajowodu.

Kształty ptasich jaj

Istnieje kilka podstawowych kształtów używanych do klasyfikacji jaj. Jaja stożkowate i takie, które  z jednej strony są wyraźnie węższe, toczą się po okręgu, dzięki czemu nie wypadają z gniazda.

Według kształtów:
– kula np. puchacz
– owal np. flaming
– jaja cylindryczne np. koliber
– jajaeliptyczne (najbardziej popularne) np. emu
– jaja wydłużone np. nur
– aja gruszkowate np. nurzyk podbielały
– jaja stożkowate np. sieweczka krzykliwa
– jaja dwustożkowe np. perkoz

Kolorystyka ma duże znaczenie. Jaja o ubarwieniu kryptycznym (maskującym) chronią jaja przed drapieżnikiem. Ptaki tworzące kolonie rozpoznają swoje jaja po kolorze lub wzorze.

Małe różnice w wyglądzie jaj spowodowały wykształcenie się pasożytnictwa lęgowego. Zjawisko to polega na podrzucaniu własnych jaj do cudzych gniazd. Część pasożytów podrzuca swoje jaja, gdyż osobniki dorosłe nie są zdolne do wychowania własnych młodych, podrzucają więc jaja innym gatunkom. Inne pasożyty podrzucają własne jaja przedstawicielom tego samego gatunku, by zwiększyć wydajność własnej reproduktywności. Niektóre pasożyty wykluwają się przed pisklętami gospodarza i wtedy niszczą ich jaja lub wypychają je poza gniazdo. Inne wykluwają się większe, mają więc większą szansę na przejęcie pokarmu przyniesionego przez przybranych rodziców. Zjawisko pasożytnictwa lęgowego występuje u około 100 gatunków ptaków, ale najbardziej popularnym przedstawicielem jest kukułka. Przedstawicieli pasożytów można również szukać wśród miodowodów, kacykowatych, czy kaczek.

Wielkościowo jaja współczesnych ptaków wahają się od 0,5 g i 1 cm długości u kolibra, do nawet 1 kg, 15-20 cm u strusia. Jajo jednakże nie zawsze jest proporcjonalne do wielkości ptaka. Porównując strusie jaja do jaja kurzych można zakrzyknąć: ale jaja! Ale jajko strusia stanowi jedynie 2% masy dorosłego osobnika – jest to więc najmniejsze jajo w królestwie ptaków w porównaniu do wielkości osobnika dorosłego. Największe jajo pod tym względem znosi kiwi – jego jajko stanowi 20% masy ciała dorosłego osobnika.

Ciekawym zagadnieniem są anomalie w budowie jaja. Nieprawidłowości mogą dotyczyć kształtu (jaja zbyt wydłużone lub zbyt kuliste), budowy skorupy, czy budowy wewnętrznej. Nieprawidłowości w budowie powodują różnego rodzaju zmiany:

• jaja dwużółtkowe – są wynikiem wielokrotnej owulacji; spotykane są przeważnie na początku nieśności 
• jaja karłowate – czyli bezżółtkowe; powstaje w wyniku drażnienia ścian jajowodu przez ciało obce, w wyniku czego wokół niego odkłada się białko
• jaja bardzo duże – powstaje w wyniku zaburzonej perystaltyki, gdy przebywa w jajowodzie dłużej niż normalnie
• jaja bez skorupki lub o bardzo cienkiej skorupce – tzw. jaja lane; powstają na skutek zaburzenia gospodarki mineralnej
• jaja w jaju – jaja olbrzymy, które w wyniku silnego bodźca zostały cofnięte i przeszły ponownie proces odkładania białka i tworzenia skorupki
• skorupy z pierścieniami, zgrubieniami, zmarszczkami, marmurkowatość – powstają w wyniku zaburzeń gospodarki mineralnej.

Wyróżniamy również wady treści jaja:

• krwawe plamy w żółtku i plamki mięsne na białku – ich powstawanie uwarunkowane jest genetycznie, ale może też powstać w wyniku zatrucia mykotoksynami, zaburzeń w owulacji, czy stresów
• jajo o smaku ryby – uwarunkowanie genetyczne lub nieprawidłowe żywienie.

---

Jeśli zaciekawił Cię ten wpis to koniecznie zajrzyj do sekcji CIEKAWOSTKI O ZWIERZĘTACH, gdzie czeka na Ciebie sporo innych przyrodniczych informacji.