Panda Wielka

Przez wiele lat toczyły się dysputy na temat przynależności pandy wielkiej Ailuropoda melanoleuca. Przez długi okres czasu panda była wliczana do rodziny niedźwiedziowatych. W 1901 roku wraz z pandą małą została zaklasyfikowana do rodziny szopowatych, pomimo że oba te gatunki są dość daleko spokrewnione – cechą wspólną jest bambus, którym oba gatunki się żywią. Dopiero w 1964 roku stwierdzono, że pomimo narządów rozrodczych zbliżonych do układu rozrodczego szopa, panda posiada więcej cech klasyfikujących ją do rodziny niedźwiedziowatych. Ostatecznie w roku 1985, dzięki badaniom genetycznym panda powróciła już na stałe do tej rodziny drapieżnych. Najbliższym krewnym pandy jest niedźwiedź andyjski Tremarctos ornatus, a nie jak się powszechnie uważa panda mała Ailurus fulgens, która obecnie jest jedynym przedstawicielem rodziny pandowatych.

Występowanie

Zasięg występowania pandy wielkiej ściśle określa pożywienie, którym się żywi – bambus. Dawniej pandy zamieszkiwały duże obszary na południu i wschodzie Chin, a także Birmę oraz północ Wietnamu. Dziś panda zamieszkuje łańcuchy górskie na terenie trzech chińskich prowincji: Syczuan, Gansu i Shaanxi. Poza zimą, kiedy schodzi na wysokość 800 m.n.p.m., pandy przebywają na wysokości 1600 – 2000 m.n.p.m., gdzie panuje zimny i wilgotny klimat.  W 2004 roku populację pandy wielkiej oszacowano na 1600 osobników, o 40% więcej niż podczas badań w roku 1980.

Charakterystyka

Pandy są dużymi i dość powolnymi zwierzętami, z charakterystyczną dużą, okrągłą głową. Jak większość niedźwiedziowatych są stopochodne, i poruszają się w charakterystyczny sposób, z nisko spuszczoną głową i łapami skierowanymi do wewnątrz. Potrafią biec a nawet galopować, dobrze wspinają się na drzewa, potrafią również pływać. Przednie łapy zaopatrzone są w 6 palec, który jest przeciwstawny do pozostałych i ruchliwy. Wyposażony jest w dodatkową opuszkę, dzięki czemu pędy bambusa nie wyślizgują się pandom z łap. Osobniki obu płci są do siebie bardzo podobne, jednak samiec jest cięższy od samicy. Grube i długie futro chroni przed zimnem, a wydzielina łojowa chroni przed śniegiem i deszczem. Charakterystyczne umaszczenie pozwala pandom na kamuflowanie się w cieniu bambusowych zarośli. Pandy żyją od 20 do 30 lat. Dojrzałość płciową samice osiągają między 5 a 6 rokiem życia. Po okresie około 163 dni ciąży, rodzi się 1 – 3 młode – niestety przeważnie zaledwie jedno młode przeżywa do okresu dojrzałości. Młode pozostaje z matką przez 18 miesięcy, a więc samica może wydać potomstwo raz na 2-3 lata.

Tryb życia

Pandy są typowymi samotnikami – zajmują rewiry do 7 km², które przemierzają w poszukiwaniu młodych pędów. W przeciwieństwie do pozostałych niedźwiedziowatych nie zapadają w sen zimowy. Poruszają się powoli, aby oszczędzać energię. Zwierzęta te rzadko się ze sobą komunikują; robią to przeważnie przez wydawanie odgłosów lub przez sygnały węchowe. Pod krótkimi ogonami mają gruczoły okołoodbytowe, którymi znaczą drzewa na swoich terytoriach. Są aktywne głównie świtem i podczas zmierzchu, ale spotyka się je również w ciągu dnia i w nocy.

Pokarm

Pomimo, że panda należy do rzędu drapieżnych, jej podstawowym pożywieniem, bez którego nie jest w stanie przetrwać, jest bambus. Panda zjada liście, młode i starsze łodygi w ogromnych ilościach, gdyż jej żołądek nie jest przystosowany do wegetariańskiego pożywienia – trawi jedynie 17% zjadanego bambusa (zwierzęta typowo roślinożerne trawią około 80% zjadanych części roślin), dlatego, aby móc zaspokoić zapotrzebowania energetyczne, żeruje nawet przez 12 godzin dziennie, zjadając od 16 do 38 kg bambusa! Oprócz bambusa panda zjada również inne trawy, a także ryby, owoce, jajka, miód, a nawet gryzonie lub szczekuszki, jeśli tylko uda jej się je złapać – stanowi to zaledwie 1% diety pandy.

Zagrożenia

Do 30 miesiąca życia, pandom mogą zagrażać pantery śnieżne, leopardy, szakale, a noworodkom również kuna żółtogardła – po przekroczeniu tego wieku, gdy panda waży już blisko 80 kg, przestaje mieć naturalnych wrogów. Młode pandy od 6 miesiąca życia bardzo dobrze się wspinają, co zabezpiecza je przed potencjalnym atakiem drapieżników. Dorosłe pandy unikają konfrontacji, ale w przypadku, gdy nie są ws tanie uciec lub wspiąć się na drzewo aktywnie się bronią – wykorzystują swoją dużą masę i siłę, potrafią również mocno gryźć – mają bardzo rozwinięte mięśnie szczęki oraz duże zęby trzonowe, którymi mogą poważnie zranić. Głównym zagrożeniem dla pand od wieków jest człowiek. W starożytności posiadanie futra z pandy świadczyło o wysokiej pozycji w społeczeństwie. Obecnie panda posiada status gatunku chronionego, zagrożonego wyginięciem, ale niestety wciąż zdarzają się przypadki kłusownictwa na te zwierzęta. Zarośla bambusowe, w których pandy spędzają większość życia są dość dobrze chronione przez drzewa je otaczające, niestety coraz częściej całe połacie lasu są karczowane pod uprawy. Oprócz wylesiania głównym powodem wymierania pand jest specyficzny cykl rozwoju bambusów – przed kwitnieniem obumierają pędy. Dawniej w takich momentach pandy przemieszczały się w inne doliny, ale w obecnej sytuacji, gdy dostępnych zarośli bambusowych jest coraz mniej, stanowi to poważny problem, zwłaszcza, że cykl obumierania i kwitnienia trwa nawet 40 lat!
Niestety próby rozmnażania pand w ogrodach zoologicznych bardzo rzadko kończą się powodzeniem. Mleko pand bardzo różni się składem od mleka innych ssaków – osierocone pandy mają więc bardzo małe szanse na przetrwanie nawet przy pomocy ludzi. Dlatego tak bardzo ważna jest ochrona siedlisk pand, aby miały one możliwość spokojnego bytowania w swoim naturalnym środowisku.
Od kilku lat władze Chin aktywnie dbają o pandy, dzięki czemu powstało 12 rezerwatów, chroniących te wspaniałe zwierzęta. Działania te w połączeniu z ogólnoświatowymi działaniami na rzecz ochrony pandy wielkiej, sprawiły, że w ostatnich latach odnotowuje się wzrost populacji pandy. Liczebność ta jednak wciąż jest zbyt niska, dlatego IUCN nie usunął pandy z listy gatunków zagrożonych.

Ciekawostki

• Zakres dźwięków wydawanych przez pandę jest doprawdy zadziwiający. Tutaj możesz go posłuchać:

• Panda wielka została „twarzą” WWF – wizerunek pandy znajduje się na logo WWF, które aktywnie działa na rzecz ochrony tego zagrożonego gatunku. WWF powstało w 1961 roku, a inspiracją do stworzenia loga organizacji stała się panda Chi – Chi, która w tym samym roku została przywieziona do londyńskiego zoo. Inicjatorzy organizacji uznali pandę za idealny gatunek do roli promotora organizacji – jest gatunkiem zagrożonym, powszechnie znanym i lubianym. Dodatkowym bodźcem dla wyboru właśnie pandy, jest jej czarno – białe umaszczenie – dzięki temu można było zaoszczędzić na kolorowym tuszu 🙂
• Panda jest narodowym zwierzęciem Chin. Panda o imieniu Jingjing została maskotką Letnich Igrzysk Olimpijskich w Pekinie w 2008 roku.
• Panda nie okazuje agresji przez poruszanie wargami ani uszami.
• Młode pandy po narodzeniu są rozmiaru 1/900 wielkości matki, a więc pandzie noworodki należą do jednych z najmniejszych wśród ssaków w stosunku do wielkości matek.
• Przodkiem pandy była panda karłowata Ailuropoda microta, która była wyraźnie mniejsza od współczesnej pandy. Panda wyewoluowała 3 mln lat temu, jako całkowicie osobna linia rozwojowa niż niedźwiedziowate.
• Według tybetańskich opowieści, charakterystyczne ubarwienie pandy powstało w wyniku pewnego zdarzenia. Dawniej wszystkie pandy były całkowicie białe. Pewnego dnia cztery młode pasterki zginęły, chcąc ochronić pandę przed atakiem leoparda. Wzruszone tym zdarzeniem pandy w geście hołdu założyły na przednią łapę czarną opaskę. Żegnając dzielne dziewczęta pandy zaczęły płakać, a łzy zaczęły rozpuszczać czarny barwnik na ich opaskach. Gdy pandy ocierały swe łzy, czarny barwnik zabarwił ich oczy, uszy, przednie łapy. W końcu pandy zaczęły się wzajemnie pocieszać, przez co również ich grzbiety zostały pokryte czarnym barwnikiem. Pandy uroczyście ślubowały, że nigdy nie pozbędą się ciemnych plam, tak, aby nigdy nie zapomnieć o poświęceniu pasterek. Ciała pasterek zmieniły w góry z czterema szczytami, które do dziś można podziwiać, i które wciąż zamieszkują pandy – są to góry w prowincji Syczuan.

Więcej informacji na temat pandy wielkiej oraz jej ochrony na stronach wwf: www.panda.org  i www.wwf.pl