Przyrodnicze wyprawy - wrzesień
Wrzesień jest miesiącem, w którym przyroda powoli zaczyna się przygotowywać na przyjście zimy. Ptaki odlatują do ciepłych krajów, liście drzew powoli zaczynają tracić chlorofil – zmieniają barwę i usychają, a zwierzęta zaczynają gromadzić zapasy. Można jednak nadal cieszyć się owocami lata: w sadach rumienią się jabłka i gruszki, w lasach rosną grzyby, pojawiają się orzechy włoskie i leszczyna. Również zielarze kończą swoje zbiory: dojrzała do zbiorów jest już jarzębina, tarnina, głóg i wiele innych roślin. Bujnie kwitną wrzosy – to od nich wzięła się nazwa wrzesień. Dawniej mówiono na wrzesień również „pajęcznik”, a to za sprawą babiego lata.
ROŚLINY
We wrześniu we florze sporo się dzieje. Owocują dęby, kasztany, buki, klony, jabłka, gruszki, orzechy włoskie, leszczyna (orzechy laskowe), jarząb, głóg, śliwa tarnina. Na drzewach szpilkowych zaczynają się otwierać i rozsypywać szyszki – warto zgromadzić kolekcję szyszek i porównać je, ale uwaga, szyszki męskie i damskie różnią się od siebie, a szyszki jodły nie zgromadzimy w swojej kolekcji, chyba, że zerwiemy ją z drzewa, gdyż jako jedyna z wszystkich szyszek, nie spada na ziemię, ale rozsypuje się na drzewie. W tym roku drzewa obficie zaowocowały, stwarzając nam okazję do zabawy w przyporządkowywanie owoców (to również kasztany, żołędzie, czy skrzydlaki np. klonów) i liści do danych drzew. Z dziećmi możemy stworzyć kolorowe obrazy na papierze i trójwymiarowe rzeźby. Zdecydowanie jesień sprzyja kreatywnym 🙂

GRZYBY
W końcu przyszła pora na grzybobranie! W zależności od warunków pogodowych masowy wysyp zaczyna się w drugiej połowie września i trwa do pierwszych przymrozków. Możemy wybrać się na poszukiwanie podgrzybków, maślaków, czy opieńków. Musimy jednak uważać, gdyż o tej porze roku w lesie spotkać można owocniki trującego muchomora sromotnikowego. Więcej na temat poszukiwania konkretnych gatunków grzybów, przeczytacie tutaj.
OWADY
Owady powoli znikają z pola naszego widzenia. Wciąż jednak możemy być nękani przez osy, szerszenie i muchy, ale humor poprawią nam jeszcze piękne motyle, biedronki i ważki.
PŁAZY
Jesień to dla płazów początek okresu spoczynku. We wrześniu ze zbiorników wodnych po zakończeniu okresu rozrodczego wychodzą traszki grzebieniaste. Na roślinach w pobliżu zbiorników wodnych można zaobserwować młode osobniki rzekotki drzewnej, która wyróżnia się opalizująco jasną zielenią, często współgrającą ze złotym połyskiem. Początkiem września zdarzają się jesienne nawoływania rzekotki, co przy tegorocznych upałach wróży wieczorne koncerty, więc kto może, niech szuka stawów i innych zbiorników wodnych, aby nacieszyć ucho. Końcem września rozpoczyna sen zimowy. Okres spoczynku zimowego rozpoczyna również traszka karpacka, kumak górski i żaba jeziorkowata.
GADY
Jesień to okres, w którym gady przechodzą w stan hibernacji. Na przełomie sierpnia i września z jaj wylęgają się jaszczurki zwinki, na świat przychodzą również gniewosze plamiste, a czasami również padalce zwyczajne.
PTAKI
Wrzesień to istny raj dla wszystkich miłośników awifauny – ptaki opuszczają zacisze gniazd i wyruszają w podróż do ciepłych krajów. W Polsce już wkrótce pojawią się jemiołuszka, gęś zbożowa, śnieguła, myszołów włochaty i zięba jer. Warto zadzierać głowę do nieba, bo oprócz ptaków, które będą u nas zimować, nad Polską będą przelatywać i zatrzymywać się na krótki odpoczynek gatunki, które tak jak nasze bociany, jaskółki, jerzyki, wędrują na południe Europy i dalej do Afryki, Azji. Będzie można obserwować również przyloty gości z północy (m.in. sikory bogatki, gawrony i kawki), dla których polski klimat jest wystarczający do przetrwania zimy. O jakiej porze najlepiej wyglądać ptaków?
- ptaki drapieżne lecą za dnia
- gęsi i żurawie, które lecą majestatycznym kluczem, mogą przelatywać całą dobę
- małe ptaki wróblowate przelatują nocą, a więc ciężko je zaobserwować, można je natomiast obserwować wczesnym rankiem, kiedy odpoczywają i zjadają owoce z drzew i krzewów
- wczesnym wrześniem, wieczorami, można jeszcze podziwiać ewolucje szpaków, które ogromnymi stadami wędrują na południe

Wrzesień to nie tylko odloty ptaków, ale też dalszy sezon polowań. W tym jesiennym miesiącu prowadzi się odstrzał kuropatw. Strzela się również do kaczek, do odlatujących gęsi: gęgawy, zbożowej i białoczelnej.
SSAKI
W lasach możemy podziwiać rykowisko jeleni: potężne byki rywalizują na donośne ryki i prowadzą walki na poroże. Myśliwi polują na dziki, które o tej porze roku potrafią się nieźle dać we znaki okolicznej lasom ludności. W dalszym ciągu można prowadzić odstrzał obcych gatunków inwazyjnych (jenot, norka amerykańska, szop pracz i piżmak), ale też naszych rodzimych gatunków, takich jak lisy, tchórze, kuny i borsuki. W lesie trzeba więc uważać podwójnie: na myśliwych i na odbywające rykowisko jelenie.
A jeśli nawet nie macie okazji na wyprawę w las, to warto iść do ogrodu, czy na działkę i cieszyć się promieniami słońca i np. popracować w ogrodzie, grabiąc liście – warto je zostawić gdzieś w kącie, być może jeże zrobią sobie w nich legowisko na zimę.

A oto jak nasi pradziadowie wróżyli we wrześniu:
- Gdy na święty Idzi (1.09) ładnie, śnieg na pewno późno spadnie
- Dzień świętego Idziego, gdy się wypogodzi, cztery niedziele potem pogoda dogodzi
- Szron wrześniowy i pajęczyny po ziemi, są snadź znakiem tęgiej zimy
- Wrzeszczy wrzesień, że już jesień
- gdy wrzesień bez deszczów będzie, w zimie wiatrów pełno wszędzie
- Jak we wrześniu krety kopią po nizinach, będzie wietrzno, ale lekka zima
- Święta Regina (7.09) mgły rozpina
- Gdy Narodzenie Maryi pogodne (8.09), to będzie tak cztery tygodnie
- Jakie Maryi urodziny, takie i imieniny (15.09)
- Gdy na Siewną (8.09) jest błękitnie, wtedy pięknie wrzos zakwitnie
- Gdy grzyby wielkie korzenie mają, wielką zimę zapowiadają
- Gdy na Jacka pogodnie (11.09), suche w jesieni dnie
- Jeśli na Jacka nie panuje plucha, to pewnie będzie zima sucha
- Jeśli wrzesień będzie ciepły i suchy, pewno październik nie oszczędzi pluchy
- Czym dłużej jaskółki we wrześniu zostają, tym dłużej piękne i jasne dni bywają
- Jaką pogodę na nowiu da wrzesień (13.09), taka bywa zwykle cała jesień
- Nikodem (15.09) gdy suchy, rozprasza jesienne pluchy
- Im głębiej we wrześniu grzebią się robaki, tym srożej się zima da ludziom we znaki
- Gdy na św. Mateusz (21.09) śnieg przybieżał, będzie po pas całą zimę leżał
- Mateusz bez dżdżów potoku da win do przyszłego roku
- Jeśli Maurycy (22.09) ma jasne lice, to przyprowadzi wnet nawałnicę
- Gerard (23.09) czasem wróży na to, że z nim przyjdzie drugie lato
- Gdy Kleofas (24.09) we mgle chodzi, mokrą zimę zwykle zrodzi
- Straszna jest wrześniowa słota – miarka deszczu, korzec błota
- Gdy deszcz w św. Michała (29.09), będzie łagodna zima cała
- Gdy dębówki obrodzą na Michała, to w Narodzenie śniegu fura cała
- Gdy wietrzno w Michała, będzie mroźna zima cała
- Jeśli bociany do Michała zostały, nie będzie mrozów przez grudzień cały
- Od świętego Michała trąbka myśliwego do boru woła
- Święty Michał lato przekichał
- Wiele ostu we wrzesień wróży pogodną jesień.
Jesień faktycznie jest interesującym przyrodniczo okresem. Szkoda tylko, że zwierzęta i ludzie muszą uważać na myśliwych. Ale całe szczęście niedługo będą oni mogli chyba do wszystkiego strzelać, wie problem a rozwiąże